Sosyoloji Nedir?
Sosyoloji; toplumların ortaya çıkışını, toplumsal grupları, olayları, ilişkileri insan ve toplum etkileşimi üzerinden sebep-sonuç ilişkisi içerisinde bilimsel yöntemler ile sosyologlar tarafından inceleyen bilim dalıdır. Tanımda siyah ile belirtilmiş yerler özellikle önemli bir yere sahiptir çünkü herhangi bir tanımın sosyoloji tanımı olabilmesi için, sebep sonuç ilişkisi içerisinde bilimsel yöntemler ile incelenmesi gerekmektedir.
Ayrıca akademik alanda da sosyal bilim olarak kabul edilen sosyolojinin geçmişi; diğer bilim dallarına göre literatüre geçmesi bakımından daha yenidir.
Sosyolojinin çıkış noktası iki kavrama dayanır: Toplumsal Olgu ve Toplumsal Olay.
Toplumsal Olay: Bir defa da olup biten yeri ve zamanı belli olan toplumsal oluşumlardır.
Toplumsal Olgu: Toplumsal olayların tekrar edilmesiyle meydana gelen belirli bir mekan veya zaman ile sınırlanamayacak oluşumlardır.
Bu kavramlar ile ilgili örnek verecek olursak: Kavimler göçü bir toplumsal olay iken göç kavramı bir toplumsal olgudur.
Sosyolojinin dikkat edilmesi gereken, birkaç kilit kuralı ve noktası vardır:
- Sosyoloji, olması gerekeni değil olanı inceler.
- İncelediği toplumu bir bütün olarak ele alır.
- Olaylar arasında sebep-sonuç ilişkisi kurarak genellemelere ulaşır.
- Toplumsal olayları çok yönlü olarak analiz eder.
- Sistemli ve düzenli bilgilerden oluşur
- Pozitif bir bilimdir.
- Diğer bilim dalları ile bir etkileşim ve dayanışma içerisindedir.
Etimoloji:
Etimoloji olarak sosyoloji, Latince’deki socius (Toplum) + logos (Bilim) kelimelerinden türetilmiştir, yani kısacası Toplum Bilimi anlamına gelir.
Tarihçe:
Tarih, Ekonomi ve Psikoloji gibi diğer bilim dalları ile karşılaştırıldığında sosyoloji oldukça yeni bir daldır, ancak arkasındaki düşüncelerin güçlü ve eski olması onu ayakta tutar: Platon’un Devlet kitabı, Francis Bacon’un Bilimsel Devrim düşüncesi, Montesquieu’nün “Olması gereken değil olan incelenmelidir” sözüyle sosyolojinin sınırlarını çizmesi gibi verebileceğimiz bir çok örnek vardır.
Literatüre katılma ve toplumsal olayları sosyolojik bir bakış açısı ile inceleme fikri de zaten birtakım Aydınlanma Hareketlerine bir tepki olarak ortaya çıkmıştır. Her ne kadar tarihi, literatüre geçmesi ile başlasa da 14. yüzyılda sosyolojinin temel esaslarını ilmi yöntemler ile ortaya seren ilk bilim adamı İbn-i Haldun’dur. Prof. Dr. W. Barthold’a göre İbn-i Haldun, tarih felsefesinin en usta isimlerinden birisi olduğu kadar, sosyolojinin de ilk büyük kurucusudur. Sosyal kanunları, tarihi hadiselerden çıkaran İbn-i Haldun, cihan tarihinde, büyük devlet ve medeniyetlerin kuruluşunda, göçebe unsura yer verdiği, bunların medeni halk içerisinde yaşayıp milliyetlerini kaybettikleri hakkındaki fikirleri bugün bile geçerliliğini korumaktadır.
Daha yeni yeni yeşeren sosyolojinin, bir bilim dalı olarak ifade edilmesi 19. Yüzyılda ortaya çıkmıştır.
- Sosyoloji terimi ilk olarak 1838 yılında Fransız bilim felsefecisi Auguste Comte tarafından ortaya atılmıştır bu yüzden kendisine sosyolojinin terim babası da denilmektedir. Comte tüm insanlığın aynı tarihsel aşamalardan geçtiğine inanmıştır ve bu tür olayların incelenmesinin birtakım toplumsal kargaşalara da çözüm olabileceğini düşünmüştür. Bu yüzden mutlaka bir toplum biliminin var olması gerektiğine karar verip sosyoloji kavramını ilk defa kullanmıştır.
- Bu terim ile yayınlanan ilk kitap olan The Study of Sociology (Toplum Bilimi Çalışması) 1874 yılında İngiliz düşünür Herbert Spencer tarafından yazılmıştır, özellikle bu eser ile birlikte sosyoloji bilimi bütün dünyaya yayılmaya başlamıştır.
- Sonrasında ise bir başka Sosyolog Lester Frank Ward (Aynı zamanda kendisi bir botanikçidir) 1884 yılında Dinamik Toplum Bilimi adlı kitabını yayınlamıştır. Ward, sosyoloji derslerinin yüksek öğretim kurumlarında (İlk olarak Amerika / Lawrence Kansas Üniversitesinde 1890 yılında bir kursta sosyolojiden bahsetmiştir) ders olarak verilmesini sağladığı için de Amerika’nın bazı bölgelerinde Toplum biliminin babası olarak geçmektedir.
- 1891 yılında yine Ward’ın çalışmalarıyla Kansas Üniversitesinde Tarih ve Sosyoloji Bölümü kurulmuştur. Diğer dallardan bağımsız olarak ise 1892’de Chicago Üniversitesinde Amerikalı Sosyolog Albion W. Small tarafından ilk Sosyoloji Bölümü kurulmuştur.
- Avrupa’da ise 1895’te Fransız Sosyolog Émile Durkheim tarafından Bordeaux Üniversitesinde ilk Sosyoloji Bölümü açılmıştır.
- 1905 yılına gelindiğinde ise dünyanın en büyük profesyonel sosyologlar birliği diyebileceğimiz Amerikan Toplum Bilim Birliği kurulmuştur.
- Günümüze kadar olan süreçte ise yavaş yavaş her ülkede açılmaya başlanan sosyoloji bölümleri, günümüzde ise daha da yaygınlaşmıştır.
- Yüzyıldan 21. Yüzyılın başlarına kadar diğer klasik ve modern toplum bilimciler ise şunlardır: (Örnekler çoğaltılabilir.)
- Karl Marx: Alman filozoftur; Politik Ekonomist ve Bilimsel Sosyalizmin kurucusudur. Aynı zamanda ekonomi üzerinde merkezi bir isimdir.
- Émile Durkheim: Fransız sosyologdur; sosyolojinin kurucuları arasında yer alır. L’Année Sociologique adlı bir sosyolojik yayınında sahibidir. Bu yayınla ile birlikte de 19. Yüzyılda Fransız Sosyolojisi döneme damgasını vurmuştur.
- Max Veber: Alman düşünür ve sosyologdur; Modern Antipozitivistik Sosyoloji incelemesinin düşünce babaları arasında yer alır.
- Vilfredo Frederico Pareto: İtalyan iktisatçı ve sosyologdur; Lozan Ekolünün kurucularındandır ve Pareto kanununu da tanımlayarak sosyolojiyle ilgili birtakım çalışmalar yapmıştır.
- Ferdinand Tönnies: Alman sosyologdur; Toplumcu bakış açısına sahiptir ve en bilinen eseri Gemeinschaft und Gesellschaft ‘dır.
Sosyoloji İçin Kitap Önerileri (10 Tane):
Sosyoloji, diğer sosyal bilimlere göre literatüre geçmesi açısından daha genç bir bilim dalıdır. Bu yüzdendir ki çoğu kişi özellikle Türkçe kaynak olarak sıkıntılar çekebiliyor.
Bu bölümde ise sosyoloji için kitap önerileri yapacağız;
- İntihar – Émile Durkheim,
- Hapishanenin Doğuşu – Michel Foucault,
- Bu Ülke – Cemil Meriç,
- Sosyolojik Düşünmek – Zygmunt Bauman,
- Dönüşüm – Franz Kafka,
- Toplumsal Hafıza – Faruk Karaaslan,
- Pozitivizmin İlmihali – Auguste Comte,
- Cemaat ve Cemiyet – Ferdinand Tönnies
- Sosyoloji Yazıları – Max Veber,
- Komünist Manifesto – Karl Marx ve Friedrich Engels.
Kaynakça:
https://paratic.com/sosyoloji-nedir-sosyolog-kimdir/