İstanbul Fethi’nin Hazırlıkları ve Sonuçları

İstanbul’un Önemi:

İstanbul hem Fetih öncesi hem de Fetih sonrası; ihtişamını hiç yitirmemiştir. Ekonomik, tarihi ve sosyo-kültürel açıdan dünya üzerinde önemli bir yere sahiptir. Tarih boyunca da birçok önemli imparatorluğa ev sahipliği yapmıştır.

Roma İmparatorluğunun başkenti olduğu yıllar boyunca da defalarca kuşatma tehlikesi geçirmesine rağmen, 1453 yılı yani 2. Mehmet’ in şehri fethetmesine kadar İstanbul’da Roma Bayrağı dalgalanmıştır.

İstanbul’u Alma Girişimleri:

İstanbul’un Fethi (1453) öncesinde de bazı Osmanlı Devleti padişahları tarafından şehri ele geçirme girişimleri olmuştur. Fakat bu saldırılar gerek ordu gücü yetersizliği gerekse dış tehditler gibi nedenlerden dolayı askıya alınmıştır.

Osmanlı’da İstanbul’u alma girişimleri ilk olarak Yıldırım Beyazıt tarafından gerçekleştirilmiştir. İlk olarak 1391 yılında olmak üzere şehri kuşatmaya gelen Beyazıt; dış tehditlerden dolayı bu gayesine hiç bir zaman ulaşamaz.

İstanbul’u almak sonrasında gelen padişahların da arzuladığı bir şey olsa da 2. Mehmet dönemine kadar yapılan girişimler (Yıldırım’ın oğlu Musa Çelebi ve 2. Murad da şehri ele geçirmeye çalışmışlardır) başarısız olmuştur.

2. Mehmet’in İstanbul’u Fethetme Planları:

2. Mehmet tahta geçtiğinde İstanbul’u fethetmek için çeşitli planları vardı. Özellikle İstanbul’u ele geçirmeyi çok istiyordu. Çünkü bu şehir Osmanlı Devleti’ne çok sıkıntı çıkarmıştı. Babası 2. Murad’ın da İstanbul’u kuşatmasına rağmen başarısız olması, onun İstanbul’u alma isteğini arttırmıştı. Ayrıca 2. Mehmet, böyle bir fethi devletin geleceğinin garantisi ve kurmak istediği büyük imparatorluğun dayanağı olarak görüyordu.

Fetih için Yapılan Hazırlıklar:

İstanbul’un Fethi için her iki taraftan da önemli hazırlıklar yapılmıştır. Gerek Osmanlı Devleti gerekse de Bizans İmparatorluğu; savaşa çok iyi hazırlanmışlardır.

A. Osmanlı Devletinin Yaptığı Hazırlıklar:

2.Mehmet önderliğindeki Osmanlı Devleti, İstanbul’u önemli bir hedef olarak görüyorlardı. Bunun içinde yeni yapılar inşa edilmiş, çeşitli savaş teçhizatları hazırlanmış ve kendilerine tehdit olarak gördükleri devletler ile antlaşmalar imzalanmıştır.

1-) Rumeli Hisarının İnşa Edilmesi:

2.Mehmet tarafından 1452 yılında, İstanbul’un Fethinden hemen önce yapılmıştır. Hummalı çalışmalar sonucu yaklaşık dört ay içinde Boğaz’ın kuzeyinden gelebilecek saldırıları ve yardımları engellemek amacıyla inşa ettirilen Rumeli Hisarı, 1394 yılında Sultan 1. Beyazıt tarafından yaptırılan Anadolu Hisarı’nın tam karşısındadır. İstanbul Boğazı’nın da en dar ve en akıntılı kısmında konumlanmıştır.

Kule, kendi ismi dışında çeşitli adlarla da anılır: Fatih Vakfiyelerinde Kulle-i Cedide; Neşri Tarihinde Yenice Hisar; Kemal Paşazade, Âşık Paşazade ve Nişancı Tarihlerinde ise Boğazkesen Hisarı olarak geçer.

2-) Askerlerin Surların Önüne Gelip İnceleme Yapması:

2.Mehmet, emrindeki binlerce asker ile birlikte; İstanbul surlarına yakınlaşıp incelemeler yapmıştır. Yaptığı bu incelemeler sonrasında inşa ettireceği savaş teçhizatlarının hazırlanmasında da kullanılmıştır.

3-) Bazı Beylik ve Devletler ile Savaş Öncesi Anlaşmalar Yapılması:

Yıldırım Beyazıt, İstanbul’u kuşatmaya geldiği zaman, onu sürekli engelleyen etken, dış devletlerdi. 2. Mehmet de Sultan Beyazıt’ın karşılaştığı sıkıntılarla karşılaşmamak için kuşatma öncesi tedbirler aldı. Macaristan, Sırbistan, Eflak, Venedik ve Karamanoğullarıyla barış antlaşmaları yaptı , kuşatma sırasında buralardan gelebilecek saldırı ve tehditleri engellemiş oldu.

4-) Şahi Topu:

Şahi Topu, Osmanlı İmparatorluğu döneminde 2.Mehmet’in emri ile yaptırılmış ve İstanbul’un fethinde kullanılmıştır. Yapıldığı dönem itibariyle, en güçlü ve en büyük savaş toplarından birisidir.

Çizimi 2. Mehmet önderliğindeki Türk Mühendisler tarafından çizilmiştir. Topun kim tarafından döküldüğü hakkında birtakım tartışmalar vardır. Bazı kaynaklara göre bu kişi daha önce Bizans tarafından sınır dışı edilen Macar Urban adlı birisidir. (bir rivayete göre de Macar Urban Bizans zindanlarından Osmanlı casusları tarafından kaçılmıştır.) Bazı kaynaklara göre de 2. Mehmet’in bilgin hocalarından Mimar Müslihiddin ve Top döküm ustası Saruca Sekban’dır. Dökülme süresi yaklaşık olarak üç aydır.

Edirne’de yapımı tamamlanan Şahi Topu, buradan İstanbul’un fethinde kullanılması için İstanbul surlarının önüne, 2. Mehmet’in karargâhına getirilmiştir. İstanbul’a getirilirken ağırlığından dolayı 30 araba ve yüzlerce öküzle çekilmiş, yüzlerce asker de top devrilmesin diye görevlendirilmiştir.

5-) Donanma Kurulması:

İstanbul’un coğrafi konumundan dolayı, Osmanlı’nın oluşturacağı donanmanın büyüklüğü önemli bir yere sahipti. Bunun bilincinde olan 2. Mehmet 400 parçalık devasa bir donanama oluşturulması için emir verdi. Kuşatmadan önce bitirilen donanma, İstanbul’un fethinde büyük rol oynadı.

6-) Kuşatma Teçhizatları:

Surlara saldırı esnasında, askerlerin surlara tırmanabilmesi için 2. Mehmet’in emriyle tekerlekli kuleler, koçbaşları, uzun ve dayanıklı merdivenler yaptırıldı.

7-) Balkanlar’a Ordu Gönderilmesi:

İstanbul’un fethi sırasında, İstanbul’a Boğaz’ın kuzeyinden gelen yardımları ve destek birlikleri engellemek amacıyla Rumeli Hisarı inşa edilmişti. İstanbul’a yardım gelebilecek bir nokta da Balkanlar’dı. Balkanlar’dan gelebilecek yardımları engellemek amacıyla Turhan Bey komutasındaki akıncı birliği Balkanlar’a gönderildi.

B. Bizans Devleti’nin Yaptığı Hazırlıklar:

Osmanlı Devletinin, kuşatma için yaptığı hazırlıklara karşın; Bizans Devleti, elinde olan fırsatları değerlendirdi ve sahip olduğu savunma teçhizatlarını, donanımlarını güçlendirme yoluna gitti.

1-) Surların Güçlendirilmesi:

İstanbul surları; İstanbul çevresinde bulunan, şehir korumak için dönemin Doğu Roma İmparatoru tarafından yaptırılan yüksek şehir duvarlarıdır.

İlk inşa edilme tarihi yaklaşık 400’lü yıllar olan surlar, zaman içinde yapılan saldırılar ve yıkılmalar yüzünden de dört defa restore edilmiştir.

2-) Haliç’e Zincir Çekilmesi:

Doğu Roma İmparatorluğu tarafından, Osmanlı Donanmasının Haliç’e girişini engellemek amacıyla yapılmıştır. Bu zincirden geriye kalan kısımlar ise İstanbul Deniz Müzesi’nde sergileniyor.

3-) Halktan Askere Alımlar Yapılması:

Doğu Roma İmparatorluğu hem asker eksikliğini karşılamak hem de asker sayısı bakımından Osmanlı Devleti’nin önüne geçebilmek için seferberlik başlatmış ve halktan savaşabilecek durumda olanları askere almıştır.

4-) Grajuva (Rum) Ateşi:

Grajuva Ateşi, daha birçok adla anılır. Kızgın kömür, kükürt ve zift karışımından oluşan ve savaşlar sırasında kullanılan bir karışımdır. Bu silahın özelliği hem karada hem de suda yanmasıdır. Ayrıca su eklendikçe ve suyla teması oldukça alevi artar. Bu yüzden Deniz Savaşlarında gemilerin geçmesini engellemek için kullanılmıştır.

Grajuva Ateşi ilk olarak Pers-Antik Yunan Savaşındaki bir deniz muharebesinde kullanılmıştır. Ayrıca ünlü Peloponez Savaşında da kullanılmıştır.

Fethin Sonuçları:

İstanbul’un Fethi hem Türk Tarihi hem de Dünya Tarihi açısından birtakım önemli olaylara neden olmuştur.

A. Fethin Türk Tarihi Açısından Sonuçları:

Bu Fetih ile birlikte Osmanlı Devleti Avrupalılara karşı önemli avantajlar elde etmiştir.

1-)Fethin Siyasal Sonuçları:

İstanbul’un Fethinden önce Edirne başkent olsa da Fetih başarılı olunca İstanbul başkent olmuştur. İstanbul, Osmanlı Devleti’nin son başkentidir.
İstanbul’un Fethinden sonra Osmanlı Devleti yükseliş dönemine girmiştir. Bu yükseliş dönemi 1579 yılına kadar, Duraklama Dönemi, devam etmiştir.
Osmanlının Avrupa ile olan toprak bütünlüğü, Fetihten sonra sağlanmış oldu.

2-) Fethin Ekonomik Sonuçları:

İstanbul, Karadeniz ve Akdeniz Ticaret Yolları açısından kilit bir noktadaydı ve İstanbul’a sahip olan devlet bu ticaret yolları üzerinde üstünlük sağlıyorlardı. Fetihten sonra da bu üstünlük Osmanlı Devletine geçti.

3-) Fethin Siyasi-Sosyal Sonuçları:

Mehmet, Fetihten sonra Ortodoks Kilisesini himayesi altına aldı. Hristiyanlığın o dönemde en önemli iki tarafı olan Ortodoks ve Katolikler birbirlerine düşmandılar. 2. Mehmet’te bu durumdan faydalanarak hem olası bir ittifakı bozdu hem de farklı dinlere olan saygısını gösterdi.

B. Fethin Dünya Tarihi Açısından Sonuçları:

Dünya Tarihi, İstanbul’un Fethinden sonra Osmanlının eline geçen avantajları ortadan kaldırmak için çeşitli yollara başvurmuşlardır.

1-) Fethin Siyasal Sonuçları:

Bu Fetih ile birlikte Ortaçağ bitmiş ve Yeniçağ başlamıştır.
Dayanıklı surların Osmanlı Devleti tarafından yıkılması; Avrupa’da güçlü surların, toplarla yıkılabileceğinin anlaşılmasını sağlamıştır. Bu gelişme sonrasında Avrupa’da ateşli silahlar barutla kullanılmaya başlanmıştır. Ve bunun sonucunda da Feodalite Sistemini yöneten kişilerin sahip olduğu kaleler yıkılarak, Feodalite sistemine son verilmiştir.

2-) Fethin Ekonomik Sonuçları:

Akdeniz ve Karadeniz ticaret yollarının Osmanlı’nın eline geçmesiyle birlikte, Avrupalılar yeni ticaret yolları aramaya başlamışlardır. Bu da Coğrafi Keşiflerin başlamasına neden olmuştur.